24 jan L-O-E-S. Het beste tegengif bij overspanning en burn-out.

In een van mijn vorige blogposts, over het vergiftigde brein, heb ik beschreven waarom je nu precies die klachten krijgt die bij overspanning horen, als je langere tijd bloot hebt gestaan aan gestapelde stress. Of liever: aan gestapelde restanten van stresshormonen in je brein. Hoe je weer van die stapeling en van die vervelende overspannenheid afkomt, daar wil ik het in deze blogpost over hebben.

Ik schreef al dat Loes je beste vriendin gaat zijn als je weer gezond en weerbaar probeert te worden. Ik heb deze naam gekozen omdat hij makkelijk te onthouden is, maar waar het echt om draait is dat LOES staat voor Lichaamsbeweging, Ontspanning, gezond Eten en Slapen. Daar moet je het van hebben als je brein zichzelf moet repareren. Deze “grote 4” zou je kunnen uitbreiden met Natuur, Meditatie, betekenisvolle Relaties… maar die neemt Loes mee onder haar paraplu.

Om met lichaamsbeweging te beginnen.
De uitgebluste mens krijgt vaak van vele kanten het advies te horen om elke dag even te gaan wandelen. Klinkt niet spectaculair maar het is een heel goede tip. Wandelen, fietsen en andere vormen van lichaamsbeweging (die je buiten doet), zijn als multivitaminen voor je brein.  Wij zijn gemaakt om te bewegen, ons lichaam en ons brein is daarop gebouwd. Duizenden jaren leefden wij als jagers en verzamelaars en liepen (renden!) we kilometers per dag. Alleen hebben we onze wereld de laatste paar honderd jaar zo “handig” ingericht, dat we bijna niet meer hoeven te bewegen. We hebben voor bijna al onze behoeften machines en recent ook digitale oplossingen. Makkelijk, snel en productief, maar niet goed voor lichaam en geest. We worden te dik, ongezond, verliezen vertrouwen in ons lijf en het brein versuft.

We lijden dus onder een mismatch tussen het menselijk lichaam en onze moderne omgeving. Wilma de Rek, die eerder samen met Witte Hoogendijk al een geweldig boek schreef over stress (“Van Big Bang tot Burn Out”) heeft het recent over die mismatch gehad in de Volkskrant  (https://www.volkskrant.nl/mensen/burn-out-stress-en-overgewicht-waarom-deze-tijd-tot-ziekten-leidt~b33d63d9/) en het zal je niet verbazen dat zij naast beweging ook ontspanning, eten en slapen de revue laat passeren als deel van de oplossing voor onze “modernetijdziekten”. Ik beveel je van harte aan haar artikel eens te lezen.

Ontspanning komt in de knel omdat de moderne mens voortdurend op “aan” kan staan en wij elkaar meer en meer wijs maken dat dat ook moet. Je mag “geen negen-tot-vijf-mentaliteit” hebben, je wordt ook ‘s avonds laat geacht nog iets te zeggen in de groepsapp, communiceren kan altijd en overal en niet al je talenten (tegelijk!) benutten, is eigenlijk suf… tot het licht uit gaat. Weken of maanden tot niets in staat zijn…  Als je je herstelt van overspannenheid moeten je ideeën over ambities en vervulling in je leven grondig onder de loep. Niet dat je streefniveau omlaag moet, maar zorg wel elke dag voor “down-time”; een beetje niksen, je neus achterna lopen, een strijkijzer repareren, mediteren, je vrienden zien, vogels spotten, een mooi boek lezen… De vraag stellen: waar draait het nou om?

Gezond eten. Nogal wiedes. Maar ook hier is het mismatch troef. In ons DNA ligt verankerd dat we moeten bunkeren als er voedsel beschikbaar is. Je raadt het al, dat is zo geëvolueerd toen we nog jagers en verzamelaars waren; een vetlaagje voor de winter! Alleen: sinds kort hoeven we geen bessen meer te plukken en is er een onafzienbare commerciële industrie die geen middel onbenut laat om aan dat oude instinct veel geld te verdienen. Eten, snel eten, te vet, te zoet, te zout en teveel, is overal en oh wat is het lekker en verslavend.

De gevolgen liegen er niet om. Snelle koolhydraten (zoals suiker) geven een snelle boost, maar ook telkens de onvermijdelijke dip (prikkelbaarheid, “hersenmist” etc). Die het snelste wordt opgelost met… nog meer koolhydraten. Een vicieuze, ziekmakende cirkel. Gedragsproblemen bij kinderen, diabetes en obesitas springen in het oog, maar ongemerkt hebben ook veel mensen die als gezond doorgaan last van verkeerde voeding. We zijn zoetjesaan (!) vergeten hoe we ons horen te voelen. Steeds meer studies laten zien dat er verbanden zijn tussen hoge koolhydraat-inname en somberheid, stemmingswisselingen, vertraging van cognitieve functies en zelfs alzheimer. Door suiker en alcohol (een andere vorm van koolhydraten) te beperken neem je een stuk onnodige belasting van lichaam en brein weg.

Tot slot de S van slapen. In tijden van overbelasting is het niet gek dat je minder goed slaapt. Gebeurtenissen die je meemaakt, moeten worden verwerkt en als je veel achter elkaar meemaakt, moet er een hoop verwerkt. Je stressregulatie is echter ontregeld en de amygdala overreageert… het slapen verloopt onrustig, met veel dromen en wakker schrikken en daar begint het malen alweer….

Deels is dat normaal. Piekeren en veel dromen (nachtmerries) zijn ook vormen van verwerking. Maar als je lange tijd (weken achter elkaar) maar enkele uurtjes per nacht slaapt, bouw je een ondermijnend tekort op. Slapen is hersteltijd bij uitstek, die heb je hard nodig. Kijk daarom wat je ten gunste van je nachtrust kunt doen.

Tot hoe laat ben je bijvoorbeeld ‘s avonds aan het computeren omdat dat zo’n fijne afleiding is? Het blauwe licht van schermen van mobiel, tablet en laptop dat door onze hersenen voor daglicht wordt aangezien, verstoort ‘s avonds de aanmaak van melatonine in het brein. Dat stofje is nodig om in slaap te kunnen vallen. Twee uur voor je bedtijd je schermen uitzetten en stuk voor stuk wat lampen dimmen helpt enorm. Geef daarnaast je brein de kans om ‘s avonds “op te slomen” zoals ik dat noem. Doe geen al te aktieve of belastende taken in de avonduren, maar eerder meditatieve dingen. Dat komt niet alleen je slaap, maar ook het “processen” van de dingen die je hebt meegemaakt tijdens de dag ten goede.

Het moge duidelijk zijn dat herstellen van overspannenheid niet lukt door de medische manier van denken toe te passen, waarin een bepaald probleem bestreden wordt met een bepaald medicijn. Zowel de aandoening als de remedie zijn in geval van overspannenheid veel globaler en bovendien verweven met hoe wij leven. Een flinke uitdaging dus om door dit proces te gaan. Niet alleen Loes komt je daarbij te hulp, maar gek genoeg de overspannenheidsklachten zelf ook. Zodra je ze als raadgevers en boodschappers kunt zien die jou iets vertellen over de keuzes die je maakt in dit moderne leven, in plaats van ongewenste indringers, ben je al een heel eind.